Σκοτεινό το μέλλον για τις ενεργειακές κοινότητες
Τον κώδωνα του κινδύνου για το μέλλον των ενεργειακών κοινοτήτων στη χώρα μας αν δεν αλλάξει άμεσα το θεσμικό πλαίσιο κρούουν η Greenpeace, το WWF Ελλάς, η ευρωπαϊκή ομοσπονδία ενεργειακών συνεταιρισμών των πολιτών REScoop.eu και η κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση Electra Energy.
Οι ενεργειακές κοινότητες είναι τοπικοί αστικοί συνεταιρισμοί αποκλειστικού σκοπού, μέσω των οποίων πρωτίστως οι πολίτες (είτε ως φυσικά είτε ως νομικά πρόσωπα) μπορούν να δραστηριοποιηθούν στον ενεργειακό τομέα, αξιοποιώντας τις καθαρές πηγές ενέργειας.
Με πρόσφατο νόμο του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, υποχρεώνονται, όλες ανεξαιρέτως οι ενεργειακές κοινότητες από το 2022 να ανταγωνίζονται ιδιώτες επενδυτές σε μειοδοτικές προσφορές για την εξασφάλιση λειτουργικής ενίσχυσης των έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η εξέλιξη αυτή καταργεί το διαχωρισμό μεταξύ ενεργειακών κοινοτήτων και ιδιωτών επενδυτών.
Με δεδομένο ότι είναι πρακτικά αδύνατο οι ενεργειακές κοινότητες να ανταγωνιστούν επί ίσοις όροις τους ιδιώτες επενδυτές στις αγορές, η ρύθμιση ουσιαστικά καταργεί κάθε κίνητρο για τη σύστασή τους από πολίτες και ΟΤΑ από τη νέα χρονιά. Εξίσου σημαντικά, αντιτάσσεται στο Ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο το οποίο προσδιορίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ενεργειακών κοινοτήτων, αναγνωρίζει το κοινωνικό και αναπτυξιακό τους όφελος και απαιτεί την προστασία του αναφαίρετου δικαιώματος της συμμετοχής των πολιτών στις ενεργειακές αγορές.
Σε μειοδοτικούς διαγωνισμούς
Τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανάπτυξη των ενεργειακών κοινοτήτων στη χώρα μας παρουσιάζονται σε έκθεση των τεσσάρων οργανώσεων. Αυτά εντοπίζονται κυρίως στην έλλειψη χρηματοδότησης, στις αχρείαστες γραφειοκρατικές διαδικασίες και στο ελλιπές θεσμικό πλαίσιο επισημαίνεται στην έκθεση.
Ωστόσο, το πλέον φλέγον ζήτημα είναι η υποχρεωτική συμμετοχή όλων ανεξαιρέτως των ενεργειακών κοινοτήτων σε μειοδοτικούς διαγωνισμούς από την 1η Ιανουαρίου 2022 για την εξασφάλιση λειτουργικής ενίσχυσης σε έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Αυτή η τροπολογία ήρθε ως απάντηση του ΥΠΕΝ στο φαινόμενο που παρατηρήθηκε στην αγορά τα τελευταία δύο χρόνια, ακριβώς εξαιτίας των παραπάνω προβλημάτων: οι περισσότερες ενεργειακές κοινότητες που έχουν εγγραφεί στο ΓΕΜΗ δεν αποτελούν γνήσιες πρωτοβουλίες πολιτών και τοπικών κοινωνιών αλλά κεκαλυμμένες ιδιωτικές πρωτοβουλίες, προκειμένου να αποφύγουν τους μειοδοτικούς διαγωνισμούς. Ωστόσο, αντί με απλά και σαφή κριτήρια το ΥΠΕΝ να διαχωρίσει τις αυθεντικές ενεργειακές κοινότητες από ιδιοτελείς πρωτοβουλίες ιδιωτών επενδυτών, αποφάσισε την ένταξη όλων ανεξαιρέτως σε διαγωνισμούς.
Αποδυνάμωση και αποθάρρυνση
«Σε ένα δεδομένο πρόβλημα στην αγορά ενέργειας η πολιτική ηγεσία λειτούργησε με τη λογική “πονάει χέρι, κόβει κεφάλι”. Η κυβέρνηση οφείλει να προασπίσει το δικαίωμα των πολιτών στην ενεργειακή δημοκρατία και όχι να δικαιώσει όσους θέλουν την αγορά ενέργειας ένα ολιγοπώλιο για λίγους μόνο παίκτες. Αν το υπουργείο πιστεύει έστω και μία λέξη από όσα θετικά αναφέρει για τις ενεργειακές κοινότητες στο δικό του Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, θα πρέπει άμεσα να αποσύρει τη συγκεκριμένη διάταξη», ανέφερε ο Τάκης Γρηγορίου, υπεύθυνος για θέματα ενέργειας και κλίματος στο Ελληνικό Γραφείο της Greenpeace.
«Φοβόμαστε ότι η εξέλιξη αυτή θα αποδυναμώσει τα αυθεντικά εγχειρήματα που ήδη υπάρχουν, θα αποθαρρύνει νέες πρωτοβουλίες από τοπικές κοινωνίες και θα αναστείλει την ενίσχυση της ενεργειακής δημοκρατίας στη χώρα μας», επεσήμανε ο Δημήτρης Κιτσικόπουλος εκ μέρους του οργανισμού ΗΛΕΚΤΡΑ energy.
«Η Ελλάδα, όπως και κάθε κράτος μέλος, έχει υποχρέωση να ενσωματώσει τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες εγκαίρως στην εθνική της νομοθεσία και να διασφαλίσει ότι οι ενεργειακές κοινότητες θα λάβουν επαρκή στήριξη, ώστε να μπορούν να συμμετέχουν στην αγορά ενέργειας σε ισότιμη βάση με τους άλλους παράγοντες της αγοράς χωρίς διακρίσεις», σχολίασεε ο Dirk Vansintjan, πρόεδρος της REScoop.eu.
Ένα δεύτερο σημαντικό πρόβλημα που εντοπίζεται στην έκθεση είναι η παντελής αδυναμία σύστασης μικρών σχημάτων συλλογικής αυτοπαραγωγής καθαρής ενέργειας από νοικοκυριά, κυρίως εξαιτίας του αυξημένου λειτουργικού κόστους από την υποχρεωτική έναρξη εργασιών στην εφορία. Υπενθυμίζεται ότι στόχος του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα είναι τουλάχιστον 600 MW νέων σχημάτων αυτοπαραγωγής ως το 2030, κάτι που με τις σημερινές υπάρχουσες συνθήκες είναι πρακτικά αδύνατο.
Προτάσεις
Οι οργανώσεις καταλήγουν σε μία σειρά προτάσεων οι πλέον επείγουσες εκ των οποίων είναι:
- Άμεση τροποποίηση του άρθρου 7 του νόμου 4414/2016 που αφορά το καθεστώς στήριξης των σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ώστε να προβλέπει ότι οι ενεργειακές κοινότητες στις οποίες συμμετέχουν Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α΄ και Β΄ βαθμού και οι Ενεργειακές Κοινότητες με περισσότερα από 60 μέλη δεν θα υπόκεινται στους περιορισμούς που προβλέπονται. Αυτό σημαίνει ότι οι Ενεργειακές Κοινότητες με τουλάχιστον 60 μέλη (ή με συμμετοχή ΟΤΑ) εξαιρούνται από τις ανταγωνιστικές διαδικασίες και μετά το 2021.
- Άμεση πραγματοποίηση της αξιολόγησης των φραγμών και των δυνατοτήτων ανάπτυξης των ενεργειακών κοινοτήτων που προβλέπει το άρθρο 22(3) της Οδηγίας για τις ΑΠΕ, με την ουσιαστική συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων και άμεσα εμπλεκόμενων φορέων.
- Σχεδιασμός ενός ολοκληρωμένου και λειτουργικού αποκλειστικού μοντέλου συλλογικής αυτοπαραγωγής και εικονικού συμψηφισμού, κατάλληλου για μικρά σχήματα, τα μέλη του οποίου δεν θεωρούνται επιτηδευματίες και απαλλάσσονται από την υποχρέωση έναρξης εργασιών στην εφορία, όπως συμβαίνει σήμερα με τους απλούς αυτοπαραγωγούς ή παλαιότερα με το πρόγραμμα «Φωτοβολταϊκά στις Στέγες». Η εισαγωγή του νέου μοντέλου να συνοδεύεται από ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό πλάνο και να προβλέπει κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία, καθώς και υποστηρικτικές δομές και δράσεις.
- Επιτάχυνση της υλοποίησης των στόχων, μέτρων και δεσμεύσεων του ΕΣΕΚ που αφορούν τις Ενεργειακές Κοινότητες.
